Van Goghs mooiste brieven in het Van Gogh Museum
7 oktober 2020, 21:27 | Jeroen
Vincent van Gogh was niet alleen een groot kunstenaar, maar ook een gepassioneerd briefschrijver. Zijn brieven bieden een intieme blik in zijn gedachtewereld en gevoelens. Vanwege hun kwetsbaarheid worden de brieven zelden aan het publiek getoond. De tentoonstelling ‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven biedt de bezoeker de unieke gelegenheid om een veertigtal prachtige brieven van Vincent van Gogh te bewonderen, in combinatie met beroemde werken als De aardappeleters (1885), De slaapkamer (1888) en De zaaier (1888).
Tegelijkertijd met de tentoonstelling lanceert het Van Gogh Museum nieuwe afleveringen van de brievenpodcast voorgelezen door Ester Naomi Perquin, Huub van der Lubbe en Abdelkader Benali.
‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven (9 oktober 2020 t/m 10 januari 2021)
Beeld: Vincent van Gogh, Brief van Vincent van Gogh aan Theo van Gogh met schets van Zaaier met ondergaande zon (verso), Arles, c. 21 november 1888, pen in inkt op papier, 21 × 27 cm, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting) Brief nummer 722.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt bij uitgeverij Prometheus Troost voor bedroefde harten. Brieven van Vincent van Gogh, een nieuwe bloemlezing met Van Goghs 76 mooiste brieven. Samenstellers Nienke Bakker, Leo Jansen en Hans Luijten waren in 2009 de editeurs van de internationaal gelauwerde zesdelige uitgave van Van Goghs correspondentie.
Persoonlijk en meeslepend
Het Van Gogh Museum beheert het leeuwendeel van de 820 brieven die Vincent van Gogh (1853-1890) schreef, voornamelijk aan zijn broer Theo. De brieven zijn een belangrijke bron om Van Gogh als mens beter te begrijpen. In een persoonlijke en meeslepende stijl vertelt hij niet alleen over zijn schilderijen – en die van anderen – en over zijn ambities als kunstenaar, maar ook over zijn visie op leven en dood, zijn eenzaamheid en zijn behoefte aan liefde en vriendschap. Onderwerpen waar iedereen zich mee kan identificeren.
Over Vincents schouder meekijken
Vanwege hun kwetsbaarheid en lichtgevoeligheid worden de brieven slechts zelden getoond. In de tentoonstelling ‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven is een ruime selectie brieven te zien, in combinatie met schilderijen en tekeningen van de kunstenaar. In zijn brieven maakte Van Gogh vaak schetsen van werken waar hij mee bezig was of die hij net voltooid had. Deze briefschetsen worden in de tentoonstelling samen met de uiteindelijke werken getoond, waardoor de bezoeker als het ware meekijkt over de schouder van de kunstenaar.
Bruiklenen
In de tentoonstelling zijn circa 40 brieven te zien, alle uit de collectie van het Van Gogh Museum. Daarnaast zijn er 21 schilderijen en tekeningen uit de collectie van het Van Gogh Museum te bewonderen, en twee schilderijen in bruikleen uit particuliere collecties: Landschap met overhangende bomen (1883) en Veld met een ploeger (1889). Beide schilderijen worden voor het eerst getoond naast de brief met de bijbehorende schets.
Nieuwe aanwinst
Voor het eerst te zien in het Van Gogh Museum is de brief die de Vincent van Gogh Stichting afgelopen juni aankocht voor het museum. De brief is in 1888 geschreven door Van Gogh én Paul Gauguin. Beurtelings doen zij verslag aan hun kunstenaarsvriend Emile Bernard over hun gezamenlijke verblijf in het Gele Huis in Arles, waar ze samen schilderden en discussieerden over hun visie op de moderne kunst en de rol daarvan in de toekomst. Het is de enige brief die Van Gogh ooit samen met een andere kunstenaar schreef.
‘Er is de kunst van lijnen en kleuren, maar de kunst van het woord is en blijft evengoed bestaan.’
– Vincent van Gogh
Artistieke zoektocht
De tentoonstelling vertelt aan de hand van Van Goghs brieven het verhaal van zijn kunstenaarschap en van de hechte band met zijn broer Theo, van de allereerste tot de laatste brief. Ze getuigen van Van Goghs artistieke zoektocht, zijn voorkeur voor kunst die de ruwe kant van het leven laat zien, zijn grote dromen en de worsteling met zijn ziekte. Een aantal van de brieven is ook te beluisteren in de tentoonstelling, zoals de aangrijpende brief die Van Gogh schreef vlak voordat hij voor het kunstenaarschap koos, en waarin hij zich wanhopig afvraagt waar het heen moet met zijn leven: ‘Ik ben een man van hartstochten, in staat en geneigd om min of meer onzinnige dingen te doen waarvan ik soms wel min of meer spijt heb.’ Ook is er een brief waarin Van Gogh op ontroerende wijze schrijft over het samenleven met Sien, een voormalige prostituee, en haar twee kinderen.
Laatste brief
Van de geselecteerde brieven zijn er vele met prachtige schetsen. Bijzonder is het vorig jaar verworven schilderij Onkruid verbrandende boer (1883), gezamenlijk gekocht met het Drents Museum, dat nu te zien is naast de brief waarin Van Gogh het werk schetst en uitdrukt waar hij naar zoekt: ‘zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ‘t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook.’
Topstukken uit de collectie, zoals De aardappeleters, de schilderijen van bloeiende boomgaarden en De slaapkamer, worden getoond samen met de schetsen die Van Gogh ervan maakte in zijn brieven: ‘ik had een nieuw idee in mijn hoofd en zie hier de krabbel. […] Deze keer is het gewoon mijn slaapkamer.’ Via de brieven die hij schreef vanuit de inrichting worden de bezoekers deelgenoot van zijn verdriet en grote onzekerheid in deze moeilijke periode: ‘Daarom ben ik nog niet zo ver dat ik hier spoedig weg moet, ik zou weer melancholiek worden over alles. En het is zelfs pas iets van de allerlaatste dagen dat de afkeer van het leven vrij radicaal is omgeslagen. Van hier naar willen en doen is nog een lange weg.’
Natuurlijk wordt ook Vincents laatste brief aan Theo getoond; ‘Ik voor mij wijd me met al mijn aandacht aan mijn doeken’, schrijft hij daarin. Ook de eerdere, onvoltooide versie van deze brief, die Van Gogh bij zich droeg toen hij zichzelf op 27 juli 1890 in de borst schoot, is in de tentoonstelling te zien.
Brieven van nu
Het Van Gogh Museum deed een oproep aan mensen wereldwijd om hun dierbaarste brieven in te sturen en hun zo de kans te bieden deze te exposeren naast die van Van Gogh. De mooiste zijn in de tentoonstelling te zien; ze komen uit onder meer Kosovo, de VS en Israël en gaan over verloren liefde, hervonden vriendschap en nog veel meer. Deze hedendaagse brieven laten zien dat de bijzondere waarde van het ‘ouderwets’ schrijven, ontvangen én bewaren ook nu nog geldt.
Podcast
Bekende Nederlandse schrijvers, muzikanten en acteurs lezen in een nieuwe serie podcastafleveringen voor uit de brieven van Vincent van Gogh en vertellen wat hen hierin raakt. Schrijver Abdelkader Benali viel voor een filosofische brief waarin Van Gogh nadenkt over de positie van de kunstenaar en over de dood. Ook Huub van der Lubbe en Ester Naomi Perquin geven in hun aflevering een eigen kijk op Van Gogh en delen tegelijkertijd een heel persoonlijk verhaal.
De mooiste brieven in een nieuwe bloemlezing
Troost voor bedroefde harten. De brieven van Vincent van Gogh, is een nieuwe bloemlezing met de mooiste 76 brieven van Vincent van Gogh, uitgegeven door uitgeverij Prometheus. Deze nieuwe selectie, rijk geïllustreerd met vele schetsen en schilderijen, biedt inzicht in Van Goghs gedachten en gevoelens, zijn hechte band met zijn broer Theo en zijn soms moeizame relaties met familieleden, vrienden en andere kunstenaars. Deze uitgave is samengesteld door Nienke Bakker, Leo Jansen en Hans Luijten, het team dat in 2009 verantwoordelijk was voor de zesdelige wetenschappelijke editie Vincent van Gogh. De brieven. De volledig geïllustreerde en geannoteerde uitgave, de webeditie www.vangoghletters.org, in samenwerking met Huygens ING, en de bloemlezing met 265 brieven die in 2014 is gepubliceerd. De Engelse vertaling van de nieuwe bloemlezing, Vincent van Gogh: A Life in Letters, is verschenen bij Thames & Hudson.
Begunstigers
Het Van Gogh Museum is de heer en mevrouw Cheung Chung Kiu in het bijzonder zeer erkentelijk voor hun genereuze bijdrage. De tentoonstelling is mede tot stand gekomen dankzij de Vincent van Gogh Stichting en de financiële steun van Hyundai, de leden van The Sunflower Collective, het Mondriaan Fonds, de Turing Foundation en het Prins Bernard Cultuurfonds. Een bijzonder woord van dank gaat uit naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de hoofdpartners van het Van Gogh Museum: de BankGiro Loterij, Van Lanschot en ASML.
I, Vincent
Het Van Gogh Museum heeft het genoegen opnieuw samen te werken met Exhibition on Screen, de belangrijkste kunstfilmproducent ter wereld. Na eerdere succesvolle films als Van Gogh – A New Way Of Seeing en Van Gogh And Japan, die in bioscopen in zestig landen wereldwijd te zien waren, verdiept de nieuwe film zich uitvoerig in Van Goghs brieven. I, Vincent wordt gemaakt door David Bickerstaff en Phil Grabsky van Seventh Art Productions en zal wereldwijd worden uitgebracht in 2022.
