Recensie: Exit Festival
17 juli 2013, 10:42 |
Tekst en fotografie: Mitra Nazar
De brug over de Donau, die het centrum met het prachtige achttiende-eeuwse Fort Petrovaradin verbindt, stroomt rond tien uur ‘s avonds vol. In een stoet lopen duizenden festivalgangers gestaag richting de grote borden waarop ‘Ulaz Exit’ (vertaald: ‘Ingang Exit’) staat. ‘We moeten naar de ingang, niet naar de Exit!’, roept een Brit bulderend van het lachen naar zijn vrienden. De naam van het festival is ieder jaar weer stof voor grappen.
Eens per jaar wordt dit monumentale fort in Novi Sad, de tweede stad van Servië, omgetoverd tot een van de grootste en ruigste festivals van Oost-Europa. Vijf dagen lang hoeft niemand zich te bekommeren om het beschermen van het culturele erfgoed. Deze week wordt in Novi Sad overdag geslapen en ‘s nachts gefeest. Het terrein opent om acht uur ‘s avonds, maar pas tegen middernacht wordt het echt druk. De laatste act begin nog om 6.30 ‘s morgens en het feest gaat door tot een uur of acht, als de zon al flink schijnt boven het magistrale fort.
Binnen is het een wirwar van tunnels, muren en trappetjes met aan de top een weergaloos uitzicht over de rivier en de stad. Tientallen grote en kleinere podia liggen op verschillende hoogtes verspreid over het fort, wat het niet alleen een unieke beleving maakt om rond te lopen, maar ook de nodige kuitspierpijn oplevert.
Op het hoofdpodium staan grote artiesten als Nick Cave, The Prodigy, Thom Yorke en Snoop (Lion) Dogg. David Guetta draait zaterdagnacht in de legendarische Dance Arena, een lege zanderige slotgracht gevuld met duizenden danceliefhebbers. Toch is het merendeel van de bands op kleinere podia afkomstig uit de regio, waardoor het Balkan-karakter overeind blijft.
Dertien jaar na het allereerste Exit-festival is weinig meer te merken van het idealistische en politieke karakter waar het ooit allemaal mee begon. Exit werd in 2000 geboren uit protest tegen het regime van Slobodan Milosevic, president van Servië ten tijde van de oorlog. Studenten uit Novi Sad besloten een cultureel en muzikaal festival te organiseren omdat straatdemonstraties door het regime met harde hand werden aangepakt. Tussen optredens van lokale bands door werd er gedebatteerd over de revolutie. Het festival duurde honderd dagen en eindigde toen Milosevic aftrad. Jelena Galetin, een van de festivalorganisatoren van nu, was toen vijftien maar kan het zich nog goed herinneren. “Het gebeurde met ons allemaal”, zegt ze met een glinstering in de ogen. “Het was een geweldig gevoel”. Er is inmiddels weinig zichtbaar over van de revolutionaire oorsprong van het festival, maar de meeste bezoekers kennen het verhaal wel. “Ook de buitenlanders die komen”, aldus Jelena. “Ze vragen ernaar en willen weten wat hier is gebeurd. En dat is nog steeds belangrijk”.
Anno 2013 is Exit een muziekfestival dat zich kan meten met andere grote festivals in Europa. Na Servië en andere voormalige Joegoslavische landen komen de meeste bezoekers uit Engeland en Nederland. Een Brits promotiebureau haalde de Britten jaren geleden al naar Novi Sad en sinds een paar jaar staat Exit ook hoog op de festivallijstjes in Nederland. Dit jaar reed er zelfs een speciale Exit-trein vanuit Nederland naar Servië.
Silent Disco
Op een stoffig veldje in een dal tussen twee muren staat met grote letters ‘Silent Disco’ op een tent. Deze Nederlandse uitvinding staat voor het vijfde jaar op het Servische festival. Achter de draaitafels Richard Geurts aka Richi Lager en Ernst Walgenbach aka Steven Guts. Geurts is er vanaf het eerste uur bij geweest. “Vijf jaar geleden zag je hier amper Nederlanders, nu zijn ze overal”, vertelt hij tussen het draaien door. De Silent Disco slaat aan in Servië, een paar honderd man staat met gele hoofdtelefoons op de oren helemaal los te gaan. Buiten de tent staan mensen met open mond te kijken naar het vreemde spektakel. De DJ’s reizen de hele wereld over met hun stille dansvloer, maar Exit heeft iets speciaals vindt Geurts: “Dit is een bijzonder festival. Mensen hier zijn zo outgoing. En de locatie is fantastisch, er zijn heel veel hoekjes en overal gebeurt iets”. Het is inmiddels middernacht geweest, de grote bands zijn afgelopen en de rij voor de Silent Disco groeit. “Soms gooi ik er een lokaal plaatje in”, roept Geurts. “Dat vind ik leuk, iets uit de regio hier. Goran Bregovic bijvoorbeeld, dat vinden ze geweldig”.
The Prodigy
Het is vrijdagavond, de derde festivaldag. Hordes jonge Servische mannen in driekwart broeken, met heuptasjes en Prodigy T-shirts lopen luidruchtig over de geplaveide stenen van het Fort in Novi Sad richting het hoofdpodium om naar hun favoriete band te kijken. The Prodigy is voor de Servische bezoekers het absolute hoogtepunt van EXIT 2013. De Britse band heeft een bijzondere relatie met zijn Servische fans. In 1995 gaven ze een legendarisch en historisch concert in Belgrado, toen het land onder VN-embargo stond. Geen internationale artiest durfde het aan maar The Prodigy deed het: Optreden in het geïsoleerde Belgrado. Het heeft de band een onvoorwaardelijke fanbase in Servië opgeleverd. De immense drukte bij de Main Stage overtreft alle andere artiesten op het festival. Vuurballen gaan door de lucht als het concert ten einde komt.
Exit is niet meer het festival dat het in 2000 was. Van de start van een belangrijke revolutie in het land, is het verworden tot een groot internationaal gewaardeerd muziekfestival met een goede line-up en een ruig Balkantintje. Maar hoe de toekomst van het festival eruit ziet is onzeker. Hoewel er weinig van te merken is als je een van de 16 podia staat te dansen, het Exit-festival leidt onder fikse bezuinigingen op cultuur in Servië. “Het zijn zware tijden voor cultuur in het algemeen, dat voelen wij ook”, aldus Jelena Galetin. “Het wordt steeds moeilijker om alles rond te krijgen”. Exit wil geen commercieel festival worden zoals andere Europese festivals, dus hogere ticketprijzen is geen optie, legt ze uit. “We willen wel dat Serviers zelf nog kunnen komen”.
Exit is een van de goedkoopste festivals in Europa. Een kaartje voor het hele festival inclusief camping kost rond de 100 euro, een biertje op het terrein koop je voor een euro. Goedkoop dus voor de partygangers uit west-Europa, maar niet voor de Serviërs zelf die het moeten doen met een gemiddeld salaris van 350 euro per maand.
Maar zoals dat op de Balkan gaat, wordt ook daar een creatieve oplossing voor gevonden. Op zondagavond, vlak buiten het festivalterrein langs de weg, is een levendige handel in gebruikte festivalbandjes gaande. Handelaren kopen bandjes van bezoekers die eerder vertrekken, knutselen ze handig aan elkaar aan de pols van de nieuwe koper. “Zo gaat dat hier”, lacht een meisje dat ietwat zenuwachtig met een tweedehands bandje naar de hoofdingang loopt. Ze komt nu voor een tientje binnen en kan nog net de laatste avond van het festival meepakken met optredens van Nick Cave en Bloc Party. Opgelucht dat ze niet betrapt is: “Ze doen er niet te moeilijk over de laatste avond”.
