Recensie: Kings of War
16 juni 2015, 22:34 | Jeroen
Wat een uitdaging om drie stukken van Shakespeare voor een avondvullend programma te vertalen, te (her)schrijven en op te voeren. De mensen bij de Toneelgroep Amsterdam gaan het aan.
Met ‘de mensen’ doel ik vooral op Ivo van Hove. Hij is al een aantal jaar de meester van het Nederlands toneel en verovert nu zo het lijkt de West End en Broadway. Uiteraard doet hij het niet alleen. Voor deze productie neemt Rob Klinkenberg de vertaling voor zijn rekening waarna Bart van den Eynde en Peter van Kraaij het bewerkten. Ook de scenografie en het lichtontwerp van Jan Versweyveld wil ik extra benoemen aangezien het een prachtige rol binnen het stuk heeft.
Zondagavond beleefde Kings of War zijn première op het Holland Festival in de Stadsschouwburg Amsterdam. Geen rode loper, geen dringende paparazzi voor de deur, geen camera’s en geen gillende fans. Dit is het Holland Festival.
Wat er zich in de zaal afspeelde verdient al deze gekheid en bewondering echter wel. De drie stukken van Shakespeare zijn Henry V, Henry VI en Richard III. De drie koningen van Engeland volgen elkaar zowel in het stuk als in werkelijkheid achtereenvolgend op.
Henry V
We beginnen met een videoprojectie van de vorsten van Groot Brittannië die één voor één aftellen naar waar het verhaal begint. Henry V. Ramsey Nasr heeft de eer het stuk te openen. In een ingenieus bedachte wit belichte gang achter het speelvlak staat hij naast zijn stervende vader Henry IV. De scènes zijn te volgen op een groot scherm boven het speelvlak. Soms live, maar soms ook vooraf opgenomen zo lijkt het.
Door de dood van zijn vader komt Henry V aan de macht gedurende de honderdjarige oorlog met Frankrijk. Wanneer de koning van Frankrijk Charles VI hem uitdaagt door hem tennisballen te sturen als cadeau besluit hij Frankrijk aan te vallen. “De tennisballen zullen veranderen in kogels”. De Franse arrogantie lijkt Nasr persoonlijk te raken. De woede die hij op weet te wekken is indrukwekkend en pakkend. Hij legt de lat hoog voor zijn collega’s.
Ook de scène waarin hij, na het veroveren van Frankrijk door de slag bij Azincourt te winnen, de dochter van de Franse Koning Charles VI (Hugo Koolschijn) Catherine (Hélène Devos) het hof maakt is erg grappig. Hij spreekt in het Nederlands (eigenlijk Engels) en zij in het Frans. Hij verstaat haar wel, maar spreekt geen Frans. Zij verstaat hem wel, maar spreekt geen Engels. Hij is onhandig, onzeker en stottert constant. Zij plaatst af en toe een opmerking die dit gedrag versterkt. Toch weet hij er op zijn manier een mooi pleidooi voor een huwelijk tussen de twee van te maken. Onverwacht komt korte tijd later de vorst om het leven door een ziekte. Zijn zoon Henry VI zal hem opvolgen.
Gedurende de intermezzo’s, wanneer er tussen de scènes bijvoorbeeld een ombouw is, maar ook gedurende de scènes zelf speelt de Brassband Bl!indman en zingt contratenor Steve Dugardin. Het is de soundtrack van het stuk en past precies bij de tijd waarin het zich afspeelt.
Henry VI
Eelco Smits is een ‘perfect match’ voor de rol van Henry VI. Bij zijn beëdiging staat hij met tranen in de ogen en een trillend lipje. Prachtig en grappig. Aangezien Henry VI bij zijn beëdiging pas negen maanden oud is, neemt Humphrey, Duke of Gloucester (Aus Greidanus jr.) voorlopig de honneurs waar. Dat wordt niet door iedereen aanvaard. De Duke of Suffolk voorop. Hij smeedt samen met de aanstaande bruid van Henry VI Margareta van Anjou een plan om samen de touwtjes in handen te krijgen. En ja ze zijn ook stiekem lovers. Zij zorgen ervoor dat de arme en brave Gloucester voor verraad zijn abt wordt ontnomen. Nog voor hij berecht kan worden sterft hij. Aus Geridanus jr. is een prachtig lijk. Hij blijft minuten lang doodstil liggen. Of heeft iemand op pauze gedrukt? Henry VI trekt dit niet en vervalt in een introvert en afgezonderd bestaan. In een prachtige scène in de gang achter het speelvlak wandelt hij tussen de schapen en geiten in zijn eigen wereld. Ver van de machtsstrijd en de verantwoordelijkheden van het Koningschap. Laat me je omhelzen bittere tegenspoed.
Dan is er nog de Duke of York (Bart Slegers). Hij is volgens zichzelf, maar vooral volgens de Duke of Buckingham (Aus Greidanus jr.) de rechtmatige troonopvolger. Nu wordt het ingewikkeld en gaat het snel. Richard III (Hans Kesting) duikt op en vermoord Suffolk. Ook Henry VI en zijn zoons prins Edward (Harm Duco Schut) en de prins of Wales (Alwin Pulinckx) moeten eraan geloven. – Wat werd er trouwens veel gerookt in de tijd van Henry VI. Iedereen steekt er zo lijkt het een op. – York bekleedt de troon en verraadt Buckingham, wederom mooi ingetogen, maar vlijmscherp gespeeld door Greidanus jr.. York wordt heerlijk gespeeld door Slegers. Hij doet mij denken aan de villain Hans Grüber uit de film Die Hard.
Richard III
Met Henry VI uit de weg is de weg vrij voor Richard III. In een wederom grappige scène probeert Richard III de vrouw van Prins Edward de zoon van Henry VI (die hij dus beide vermoordde) Lady Anne (Hélène Devos) te verleiden. Ook hij weet op een interessante manier haar haat om te buigen naar een reden om juist met hem te huwen. Wat ik bijna vergeet is de manier waarop Hans Kesting transformeert naar Richard III. Voor een grote spiegel begint hij ingetogen en schuchter zichzelf moed, zo lijkt het, in te spreken. Zijn houding en manier van lopen veranderen in die van een soort hunchback en voilà daar is Richard III, als een dolle rennend over het podium. Zoals ik al zei het wordt hier wat ingewikkeld, gelukkig is er genoeg om van te genieten zoals het telefoongesprek dat Richard III heeft met opeenvolgend Barack Obama, Angela Merkel en Vladimir Poetin. Kesting doet er een eigen kers bovenop wanneer hij Poetin homo noemt.
Nu moet ook het speelvlak de gekte van Richard III uitbeelden. Dat gebeurt door alles te verwijderen. Tijdens de ombouw verkleedt Kesting zich. Tegen alles en iedereen om zich heen roept hij: weg, weg, weg. Wat eerst lijkt als een rare geïrriteerde tik, blijkt later bij de transformatie te horen (althans dat is mijn interpretatie). De tik is er uiteindelijk toch, maar dan die van een metronoom vooraan op het podium. Om gek van te worden. Tik, tik, tik, tik. Dit effect is blijkbaar niet alleen bij mij voelbaar. Ook Richard III lijkt gek te worden. De daden uit zijn verleden achtervolgen hem. Hij praat tegen zichzelf via het grote scherm, dat inmiddels naar beneden is afgedaald. De lijken zijn als effect op het scherm zichtbaar alsof ze door zijn hoofd dwalen. Mijn koninkrijk voor een paard eindigt het mee, zoals de beroemde zin uit het stuk van Shakespeare.
Ik begon met het noemen van regisseur Ivo van Hove, maar iedereen die aan deze productie deel neemt verdient een staande ovatie zoals deze gegeven werd na de voorstelling. Het was daverend, op elk vlak.
Nog te zien gedurende het Holland Festival en daarna vanaf december weer. Check hier de speellijst
