Recensie: De Stille Kracht
2 oktober 2015, 18:13 | Jeroen
De Toneelgroep Amsterdam en regisseur Ivo van Hove zijn aan de Couperus trilogie begonnen. Met van Hove aan het roer is kwaliteit gegarendeerd. Ook de scenografie en licht is weer indrukwekkend van Jan Versweyveld.
Waar je bij een boek van uit 1900 niet snel verwacht dat het dichtbij de huidige denkbeelden en maatschappijlijke problematiek zal passen, is dit bij het boek van Louis Couperus juist wel het geval. Het is herkenbaar, tastbaar en doeltreffend dankzij de bewerking van Peter van Kraaij. Niet dat alles werkt. De personages zijn vaak ondergeschikt aan de mise-en-scène. Hierdoor mist het gelaagde personages.
Hoe laat je oude opvattingen over omgang met andere culturen los zodat je vrijer wordt in je denken en doen? Niet zoals Otto van Ouduijk in ieder geval. Hij is de resident van Laboewangi op Java. Hij koestert de afstand tussen de inheemse bevolking en de kolonisten. Zijn denkwijze drijft hem steeds verder weg van zijn doel, om met de bevolking samen te leven en te beheersen.
Zijn kinderen Theo (Jip van den Dool) en Doddy (Gaite Jansen) komen er niet veel beter vanaf. De een heeft een affaire met zijn stiefmoeder en de ander een schijn-liefde met een half bloed. De schijn is niet Doddy’s schuld overigens. Haar liefde voor de halfbloed, Addy (Mingus Dagelet), is puur. Die van hem is schijn of beter gezegd anders. Hij verdeelt zijn liefde tussen de stiefmoeder en haar.
De stiefmoeder, gespeeld door Halina Reijn, is een keiharde tante die geniet van het leven en vooral over de rug van anderen. Ze is afstandelijk en lijkt niemand te willen vertrouwen met haar liefde. Naast het bedrog heeft ze ook geen verantwoordelijkheidsgevoel. Ze is de vrouw van de resident en bij deze rol horen etiquette, maar hier trekt zij zich niks van aan en laat dit aan Eva (Maria Kraakman) een vriendin van de familie.
Het zijn Eva en Frans (Aus Greidanus jr.) die nog de meeste helderheid scheppen in de chaos. Zij heeft een hechte band met Europa en hij heeft nog nooit het eiland verlaten. Hun dialogen zorgen voor een breder perspectief op de koloniale problematiek.
De ondergang van de kolonie zit meer tussen de oren van de overheerser dan dat deze aanstaande is. De westerse lompheid tegenover de spirituele oosterse cultuur. Een cultuur, maar zeker ook omgeving waar ‘wij’ Europeanen niet mee om kunnen gaan. De gedachte te kunnen overheersen zonder genade wordt onze ondergang.
Die genade is er niet voor een van de belangrijkste inheemse families van het eiland. Wanneer de Regent van Ngadjiwa, Soenario (Barry Emond) beschuldigd wordt van gokverslaving door Otto knakt hij onder de druk en in een dronkenmans dans uit hij zijn frustraties. Hier zijn de Europese onderdrukkers uiteraard niet van gediend. Hij moet vertrekken. Het begin van het eind.
De absolute hoofdrol in het stuk is weggelegd voor de overweldigende stortregen die de personages telkens over zich heen krijgen. Het geeft een episch gevoel aan de voorstelling en het toont de machteloosheid van de personages.
Ik denk dat het Ivo van Hove en consorten gelukt is De Stille Kracht op een nieuwe en interessante manier te brengen zonder in cliches te vervallen of de kern te verliezen.
Check hier de speelllijst
