Recensie: A Late Quartet
1 april 2013, 12:09 | Jeroen
De eerste speelfilm van Yaron Zilberman is een sterk drama over een succesvol strijkkwartet dat geschokt wordt door het nieuws dat een van hen het spelen moet opgeven. De film wordt gedragen door het goede acteerwerk, maar ook door een sterk verhaal dat heel oprecht aanvoelt. Bovendien is het centrale gegeven, de werking van het strijkkwartet, een rijke voedingsbodem voor dit alles. Met Christopher Walken, Philip Seymour Hoffman, Catherine Keener, Mark Ivanir en Imogen Poots in de hoofdrollen.
Het succesvolle strijkkwartet The Fugue heeft er bijna vijfentwintig jaar van samen oefenen, optreden en reizen opzitten wanneer cellist Peter met de mededeling komt dat hij de eerste symptomen van Parkinson vertoont. De aanloop naar het nieuwe theaterseizoen wordt zijn voorbereiding op een poging een afscheidsconcert te spelen. De overige leden van het kwartet, het echtpaar Robert en Juliet op tweede en altviool en op eerste viool Daniel, moeten overwegen of en hoe ze het kwartet kunnen voortzetten. Dit leidt er toe dat de verhoudingen binnen én buiten het kwartet onder druk komen te staan. Na vijfentwintig jaar is de grens tussen het persoonlijke en het professionele namelijk totaal uitgewist.
Een surrogaatfamilie
Door een gebrek aan tijd en ruimte om sociale banden buiten het kwartet te onderhouden, zijn de kwartetleden een surrogaatfamilie gaan vormen. Peter speelt de vader, Daniel en Robert zijn als broers die elkaars concurrenten zijn, want Juliet is getrouwd met de een, maar verlangt stiekem misschien meer naar de ander. Dit uit zich direct wanneer Robert gebruik maakt van het wegvallen van Peter om nog een verandering te bewerkstelligen: hij wil afwisselend eerste en tweede viool spelen. Dit valt niet in goede aarde bij Daniel, maar ook zijn eigen vrouw Juliet is er niet erg enthousiast over en laat zich makkelijk door Daniel overtuigen om het idee uit Roberts hoofd te praten. Als Robert daar achter komt, valt hun toch al niet echt passionele huwelijk rap uit elkaar.
Ondertussen blijven Robert en Juliet zich wel inzetten voor hun jongvolwassen dochter Alexandra, die ook een viooltalent is. Ze gaat op les bij Daniel om haar klaar te stomen voor een eigen carrière. Dit lijkt in eerste instantie rampzalig. Daniel is iemand die door jaren minutieuze oefening een enorme precisie, en waarschijnlijk een dikke eeltlaag op zijn vingers, heeft ontwikkeld. Dat maakt hem niet direct een goede leraar, want een eeltlaag kun je niet overbrengen. Naarmate zij langer samen werken leert Alexandra echter de passie, die onder de eelt van jaren verborgen ligt, te herkennen. En dan beginnen zij ondanks hun grote leeftijdsverschil, en tot ongenoegen van haar ouders, een relatie. Ook geen goede ontwikkeling voor het kwartet dus.
De werking van een strijkkwartet
Het strijkkwartet is een grote metafoor voor de relaties die we in ons leven aangaan. Of dit nu vriendschap, liefde of familierelaties betreft, ze worden allemaal uitvoerig uitgediept in A Late Quartet. Regisseur Yaron Zilberman maakte wat dat betreft een perfecte keuze door het wel en wee van een strijkkwartet als centrale gegeven voor zijn eerste speelfilm te nemen. De groep hoofdpersonen is automatisch van een ideale omvang en zijn zij heel nauw verbonden en afhankelijk van elkaar.
Het strijkkwartet biedt verder een mooie context voor de verhaallijnen; op ieder moment kan teruggevallen worden op klassieke muziek. Hoewel ik hier geen grote liefhebber van ben, is het altijd een fijne aanvulling op een film en dat is helemaal het geval als de liefde ervoor ook goed wordt overgebracht. En dat is iets dat Zilberman ook weet te bewerkstelligen. Dat laatste doet hij vooral door heel nauwgezet in te gaan op wat een strijkkwartet groot maakt, en hoe nauw het in stand houden van die grootsheid luistert. De rol van ieder kwartetlid in dit proces wordt uitgelegd en gekoppeld aan de persoonlijkheid van het personage.
De grens van melodrama
De persoonlijke verwikkelingen van de kwartetleden begeven zich af en toe gevaarlijk ver over de grens van het melodrama. Vooral de verhaallijn van Daniel en Alexandra is er debet aan dat je het gevoel bekruipt dat je naar een soap zit te kijken. Zilberman trekt hier de thematiek van nauwe verbanden te ver door, waardoor de film kortstondig ongeloofwaardig wordt. Dit is niet het algemene gevoel dat bij mij bleef hangen na het kijken van A Late Quartet. Veel vaker zijn de persoonlijke crises die de kwartetleden doormaken volkomen begrijpelijk en voelen ze heel eerlijk en oprecht aan. Met een huwelijkscrisis en het verval van het lichaam op latere leeftijd zullen velen van ons op een gegeven moment om moeten zien te gaan.
Het helpt natuurlijk ook enorm dat de groep acteurs die al deze persoonlijke verwikkelingen moet overbrengen, uitmuntend is. De ervaring waaruit grootheden als Christopher Walken, Philip Seymour Hoffman en Catherine Keener kunnen putten straalt van het scherm af. Maar ook de minder bekende Mark Ivanir en de veel onervarener Imogen Poots weten zich goed staande te houden, ondanks dat hun verhaallijn de minder sterke is.
