Recensie: Stories we Tell
8 september 2013, 13:31 | Jeroen
De Canadese actrice en regisseuse Sarah Polley loopt al sinds ze heel jong was in de schijnwerpers rond. Als zesjarige was ze al te zijn in haar eerste rolletjes en vanaf haar achtste had zij vaste rollen in series als Ramona en Road to Avonlea. Ook als volwassene bleef ze acteren en later regisseren. Daarbij hield ze een duidelijke scheiding tussen haar privéleven en het deel dat voor het publiek bestemd was. Des te opmerkelijker is het dat haar derde film, Stories we Tell, een documentaire is over haar eigen familie.
In Stories we Tell gaat ze op zoek naar het verhaal over haar moeder Diane, die overleed toen Polley nog jong was. Ze noemt de film tegenover haar vader, nadat ze hem een opnamestudio in gemanoeuvreerd heeft om zijn eigen narratief als voice-over op te nemen, overigens geen documentaire, maar een ondervraging. Niet alleen haar vader wordt ondervraagd, maar ook haar broers en zussen en vrienden van de familie. Allemaal hebben ze een visie op Diane en een bijbehorend verhaal. Soms overlappen die visies, soms spreken ze elkaar keihard tegen. Verder wordt een mooi sfeerbeeld gegeven van het leven in het huis door middel van opnamen met een thuisvideocamera.
Levendig en spontaan en verder?
Iedereen is het eens over het levendige, spontane en extraverte karakter van Diane. Ze is zo iemand die zich het meest thuis voelt in grote groepen, op feestjes. Een van de vriendinnen van Diane ziet hierin een grote afleidingsmanoeuvre die verdriet en misschien zelfs geheimen moet verhullen. Een andere vriendin noemt haar juist iemand met maar één gezicht; iemand waarbij je precies weet wat er in diens leven speelt. Polley duikt herhaaldelijk op deze verschillen van inzicht over haar moeder, waardoor we een complex beeld krijgen van haar.
Dat lijkt een van de belangrijke redenen te zijn om deze documentaire te maken en voor de vorm die eraan gegeven is. Door veel verschillende mensen aan het woord te laten, krijgen we niet alleen meer informatie over haar moeder, maar ook over de aard van vertellen. Zoals haar vader in de voice-over duidelijk maakt, wordt een belevenis pas achteraf tot een narratief gemaakt in de vorm van een anekdote. Pas dan krijgt de belevenis structuur en betekenis, als je er middenin zit, is het niet meer dan chaos.
Een vertelling en de waarheid
Wat ook heel duidelijk wordt, is dat je via deze vertellingen niet tot een waarheid rond het leven van iemand kan komen. Een vriend van de familie die als enige de hele waarheid over een bepaalde episode in het leven van Diane weet, is het daar niet mee eens. Hij zou graag willen dat alleen zijn vertelling over deze episode als waarheid aangenomen zou worden. Polley kiest hier nadrukkelijk niet voor. En terecht, want ook degenen die het verhaal alleen uit tweede hand kennen of er alleen zijdelings bij betrokken waren, hebben er interessante dingen over te zeggen. Hoe onwaar die dingen wellicht ook mogen zijn.
Iedereen komt aan het woord, behalve Sarah Polley zelf. Maar, zoals haar vader terecht zegt, is degene die de montage doet uiteindelijk het belangrijkst voor de samenstelling van de film. Zij, Polley dus, kiest wat wel en niet in de film komt en is daarmee toch een belangrijke stem in het verhaal. Polley toont ons dat geen van de narratieven of zelfs de beelden die wij zien een absolute waarheid bevatten. Beelden van recente gebeurtenissen zijn overduidelijk in scène gezet, maar dat geldt verrassend genoeg ook voor een deel van de opnamen met de thuisvideocamera. Zo draait Polley de camera naar het publiek, net als in de still bij dit artikel. Ze wil zeggen dat het uiteindelijk aan de kijker is om uit de veelheid aan narratieven zijn eigen waarheid te construeren, net als al die mensen in haar omgeving dat eerder hebben gedaan.
Werkend op verschillende niveau’s
Daarmee werkt Stories we Tell op verschillende niveau’s. Op het laagste niveau werkt het uitstekend als een zoektocht naar verhalen over Polleys moeder, en als familie-intrige. Het verhaal van Diane – haar worsteling met het vinden van geluk – zal veel mensen bekend voorkomen. Net als het schuldgevoel van haar vader, omdat hij haar dit geluk niet heeft kunnen bieden. Op een hoger niveau is het ook een zoektocht naar waarheid en een beschouwing van de (on)mogelijkheden daarvan. Tot slot weet Polley nog een laatste draai te geven aan haar persoonlijke zoektocht en de achterliggende filosofie door het publiek er deelgenoot van te maken.
