Recensie: La Grande Bellezza
15 november 2013, 15:53 | Jeroen
Rome staat al sinds de late periode van het Romeinse rijk bekend als het centrum van culturele en morele decadentie. Hoewel theorieën die het culturele verval in verband met brengen met het politieke verval van het grote rijk omstreden zijn, moet het gewicht van al die sporen van geschiedenis in de Italiaanse hoofdstad af en toe zwaar wegen op haar bewoners. Tussen de Romeinse ruïnes en kerkelijke instituties die het landschap van deze stad bepalen, leven ook nog mensen hun eigen mondaine levens. En deze mensen hebben in La Grande Bellezza de invloed van hun decadente verleden nog niet achter zich gelaten.
Strijd tegen vergankelijkheid
Jep Gambardella is de zelfbenoemde koning van het hedendaagse mondaine leven in Rome. Hij is eigenlijk schrijver, maar heeft al veertig jaar geen boek meer geschreven. Zijn belangrijkste bezigheid lijkt nu het bezoeken van zo veel mogelijk feesten te zijn, ondanks dat hij inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd bereikt heeft. Met deze leeftijd valt hij overigens niet uit de toon tijdens de feesten, want je ziet er meer mensen van boven de vijftig dan dat je er onder de dertig ziet. Een hele generatie lijkt zich krampachtig vast te houden aan hun jeugd, een hopeloze strijd die zelfs met behulp van de beste plastische chirurgen en drugs niet te winnen is.
Net als de feesten die Jep bezoekt, is de filmstijl van Paolo Sorrentino extreem extravagant. De camera zwiept van het ene punt naar het andere en weer terug, terwijl het iedere keer weer een vervreemdend beeld prijsgeeft aan de kijker; van de oudere mensen op de feesten die nog steeds groepsdansen uitvoeren, tot een messenwerper die portretten maakt met zijn in verf gedoopte messen, en zelfs een heilige van meer dan honderd jaar oud zittend op een te grote stoel zodat haar voeten bungelen als die van een kind terwijl ze aanbeden wordt door geestelijken van alle religies op aarde. Sorrentino overspoelt je met uitzinnige beelden die allemaal bijdragen tot een meditatie op dat ene gegeven: vergankelijkheid.
Teleurstelling
De dood is vanaf de eerste scène van La Grande Bellezza nadrukkelijk aanwezig. Een Japanse toerist maakt een foto van een uitzicht over Rome en valt dood neer terwijl een groep operazangeressen ongezien vanuit een tempel achter hem een requiem over hem uitzingt. Jep worstelt met het gegeven dat hij al lang geen boek meer heeft geschreven, het staat symbool voor de leegte in zijn leven. Hij is vijfenzestig geworden en ziet de dood om hem heen oprukken, en wat hebben al die feesten nu betekend? Waar kijkt hij op terug en waar kan hij nog naar uitkijken? Het woord teleurstelling valt meer dan eens in La Grande Bellezza.
Net als de filmstijl is ook de vertelstijl extravagant. Bij Jeps dwalingen door nachtelijk Rome worden alle facetten van de eeuwige stad in subplots betrokken. Met name het religieuze is natuurlijk een rijke bron van inspiratie in een verhaal over zingeving. Jep zoekt, na enige aarzeling vanwege zijn cynische aard, antwoorden bij een kardinaal die al even egocentrisch is als hijzelf, maar vindt ze misschien uiteindelijk bij eerdergenoemde heilige. Zij is iemand die slechts weloverwogen spreekt en niet meer zegt dan absoluut noodzakelijk is, waardoor de boodschap niet bedolven ligt onder “bla, bla, bla”.
Schoonheid en betekenis
Want uiteindelijk horen die prachtige film- en vertelstijl bij de “bla, bla, bla” – de dingen die afleiden van de boodschap. Sorrentino lijkt met dit gegeven te spelen: als iets heel moois en verrassends gefilmd wordt, wordt ergens in die scène een belangrijke boodschap verteld. Het mooie zou je haast afleiden van die boodschap, maar het werkt ook als een aanwijzing voor de kijker om extra op te letten. Schoonheid en betekenis staan daardoor op gespannen voet, en zo is het ook geweest in het leven van Jep. Zijn zoektocht nog naar de grote schoonheid heeft hem afgeleid van het leven en hem vast doen komen zitten in de maalstroom van het mondaine leven.
