Recensie: Omar
21 november 2013, 20:29 | Jeroen
Een aantal jaar geleden bezocht ik Israël en Palestina. Als historicus was ik gefascineerd door de rijke geschiedenis en stiekem hoopte ik het conflict dat daar al meer dan een halve eeuw woedt wat beter te leren begrijpen. Aan het einde van de vakantie kon ik alleen maar concluderen dat ik er meer van wist, maar dat ik het niet beter begreep. Ik snap dat de Joden na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog een eigen land wilden en dat daarbij de keuze viel op hun heilige land. Maar ik begrijp niet dat je het over je hart kan verkrijgen om anderen daarvoor van het land te verdrijven dat ze generaties lang bewoonden. Ik snap dat de Palestijnen de indringers zo snel mogelijk hun land uit wilden (willen) hebben, maar ik begrijp niet dat je ertoe bereid bent om daarvoor bussen met gezinnen op te blazen.
Het kortste eind
Ik begrijp ook niet dat je met een sluipschuttersgeweer van een afstand koelbloedig een jonge soldaat in zijn kazerne kunt doodschieten. Dat is wat Omar en zijn jeugdvrienden Tarek en Amjad doen in naam van het verzet. Tarek plant de aanslag, Omar steelt de auto en Amjad, de grappenmaker van het stel, haalt de trekker over. Ondanks dat de aanslag soepel verloopt, komt de Israëlische inlichtingendienst de drie al snel op het spoor. Er moet wel een verrader zijn in hun verzetsgroep. Omar trekt aan het kortste eind: hij wordt opgepakt, gemarteld en onder druk gezet om Tarek, degene die de Israëli’s verdenken van het overhalen van de trekker, te verraden. Omar besluit het aanbod te accepteren, maar gebruikt zijn vrijheid om erachter te komen wie de verrader is.
Hany Abu-Assad legt voor Omar een mijnenveld van intrige en verraad neer, waardoor hij uiterst voorzichtig zijn weg moet vinden. Niet alleen moet Omar zelf de verrader zien te vinden, hij moet ook zijn eigen naam zien te zuiveren, want door zijn vroege vrijlating wordt hij zelf verdacht van verraad. Bovendien dingt hij om de hand van Nadia, Tareks zus, en hij is niet de enige. Omar levert een wanhopige strijd om iets van zijn toekomstdromen – een huwelijk, een huis en een reis naar Parijs – in stand te houden.
Bezetting is een fout feit
In La Battaglia di Algeri, een film uit 1966 over de Algerijnse opstand tegen het Franse koloniale regime, wordt geen enkele poging gedaan om aan te tonen dat de Fransen fout zaten. De Franse kolonel die tegen de opstand vecht wordt als een intelligent en bijzonder redelijk mens neergezet. Opmerkelijk voor een film die door het nieuwe regime in het net onafhankelijke Algerije gefinancierd werd. Eigenlijk wordt dat de koloniale bezetting fout was als een feit dat geen verdere onderbouwing behoeft behandelt. Dit geldt ook voor de Israëlische bezetting van Palestina in Omar. De Israëlische inlichtingenman die Omar bewerkt, wordt bijvoorbeeld door Abu-Assad als gewoon mens met zijn eigenlijke dagelijkse sores gepresenteerd. Hij kan ondertussen Omar op harteloze wijze in de meest pijnlijke situaties brengen, want dat is zijn werk. Wij weten echter dat zijn werk fout is.
Waar je bij La Battaglia di Algeri nog enige troost kunt vinden in het feit dat de revolutie slaagt – hoewel de verdere geschiedenis van Algerije niet bepaald vrij van ellende is – overheerste bij het zien van de strijd in Omar voor mij wel sterk het gevoel van zinloosheid. Hoe sterk de overtuiging van Omar en zijn vrienden ook mag zijn dat er zo snel mogelijk iets moet gebeuren aan de bezetting van hun land, ik zie geen snelle oplossing voor het Palestijns-Israëlische conflict. Hun daden (de aanslag op de Israëlische militair) leiden dan ook alleen maar tot meer ellende op de korte termijn aan beide kanten, zonder dat er op de lange termijn iets wezenlijk verandert.
De Palestijnse werkelijkheid aan de man brengen
Abu-Assad laat de dromerige Omar regelmatig met Nadia fantaseren over een mooie toekomst, terwijl zijn handelen hem er steeds verder van verwijdert. De wanhopige strijd die Omar moet leveren staat steeds in schril contrast tot zijn gedroomde toekomst. Abu-Assad trekt alle registers open om de kijker van dit contrast te doordringen en dus zijn publiek in de belevingswereld van Omar mee te nemen: moppen, achtergronden en verhalen brengen op subtiele wijze de innerlijke strijd die Omar levert naar voren. De regisseur van Paradise Now toont zich daarmee wederom een meesterlijke filmmaker en verteller die de Palestijnse werkelijkheid in subtiele schakeringen over de hele wereld aan de man weet te brengen.
