Recensie: Enemy
1 juni 2014, 13:05 | Jeroen
De spin. Dat is waar iedereen het over heeft wanneer Enemy klaar is. Hij staat op de poster en zit in de trailer, een van de eerste scènes, droomsequenties én de slotscène van de film. Verder wordt er geen woord gewijd aan de spin, dus kun je niet direct de betekenis van zo’n dier verklaren. Het past niet in de context van de film, en krijgt ook geen context. Enemy gaat namelijk niet over een bioloog, maar over een rustige, bedachtzame historicus genaamd Adam. Deze man spot in een film zijn dubbelganger – Daniël Sainte-Claire is de naam die op de aftiteling staat – en besluit hem op te zoeken.
De acteur wordt snel gevonden via Google; Daniël Sainte-Claire blijkt het pseudoniem van Anthony Claire. Hij is een man die zich met zelfverzekerde passen een weg door het leven baant. Of hij geslaagd is als acteur wordt niet helemaal duidelijk, maar dat hij succesvol is in het leven valt op te maken uit zijn strak ingerichte appartement, zijn mooie, hoogzwangere vrouw en de stijlvolle kleding die hij draagt. Dit in tegenstelling tot zijn wandelende spiegelbeeld Adam, die in een half ingericht appartement woont, een moeizame relatie met zijn vriendin onderhoudt en zich ergert aan de monotonie van zijn werk en dat van het bestaan als geheel.
Dezelfde littekens
Adam zoekt contact, dat in eerste instantie door Anthony wordt afgewezen. Maar ook hij blijkt te nieuwsgierig naar zijn evenbeeld en stelt een afspraak in een hotel buiten de stad voor. Daar blijkt dat zij nog meer op elkaar lijken dan een tweeling. Niet alleen dragen ze beide een baard, ze hebben ook dezelfde littekens. Daardoor dringt de verontrustende mogelijkheid zich op dat de een zonder iets aan zichzelf te veranderen de plek van de ander in zou kunnen nemen.
Voor ik aan deze recensie begon heb ik de trailer van Enemy opnieuw bekeken, op zoek naar de sfeer die ik in de film dacht te vinden. Ik had namelijk een tergend spannende film verwacht, maar merkte daar maar weinig van tijdens het kijken. Alleen de dreigende resonanties op de geluidsband en de angstige reacties van de hoofdpersonen op de gebeurtenissen in de film ondersteunen de spanning. De gebeurtenissen zelf niet. Wat een epische strijd om het behoud van de eigen identiteit had kunnen zijn, mondt in Enemy slechts uit in een ruil met als enige doel het bevredigen van de meest basale menselijke behoeften.
Eenzaamheid en beklemming of een droom?
Maar de spin dan? Het blijft een intrigerende propositie: je leven inruilen voor dat van een ander. Het lot (je genen en je ervaringen) lijkt je op een bepaalde manier in elkaar gezet te hebben, je leven lijkt zich onvermijdelijk in een bepaalde richting te bewegen en dan kun je ineens een heel andere identiteit aannemen. Bovendien is het gras altijd groener aan de overkant. Waar de een vooral beklemming voelt, ziet de ander geborgenheid en waar de ander de eenzaamheid naar de strot grijpt, ziet de een vrijheid en mogelijkheden.
Of is het allemaal een droom van een man die, gekweld door eenzaamheid en het niet-aflatende (gevoel van) falen om iets van het eigen leven te maken, een veel succesvoller evenbeeld bij elkaar fantaseert? En omdat hij zelf niet assertief genoeg is dat evenbeeld zijn leven laat overnemen, zodat de enige mogelijke handelswijze die hem nog rest is in het leven van de ander te vluchten? Is de spin het onontkoombare lot, de onontkoombare realiteit buiten de droom of iets anders dat ik me niet bedacht heb?
Banaal uitgewerkt
De propositie van de dubbelganger is een interessante die vele uren fantaseren faciliteert en Enemy stelt interessante vragen. Gedachten over identiteit, werkelijkheid en het lot vloeien op natuurlijke wijze voort uit het idee waarop de film gebaseerd is. Het is daarom dubbel jammer dat de antwoorden die de makers hebben bedacht zo banaal zijn en de uitwerking van de ideeën zo fantasieloos lijkt. De spin en de droomsequenties zijn niet voldoende om te verhullen hoe weinig onderhoudend Enemy feitelijk is.
