Recensie: Pieta
24 maart 2013, 14:56 | Jeroen
Kim Ki-duk diept het verhaal van Lee Kang-do grondig uit in Pieta. Deze sadistische crimineel wordt uit zijn vertrouwde leven getrokken door een vrouw die zegt zijn moeder te zijn. Deze opzet leidt tot een zware film die niet altijd even prettig is om te kijken. Na een gruwelijk eerste uur geeft Kim Ki-duk de kijker toch wat zoet na het zuur in de vorm van een origineel wraakverhaal.
Ledematen moeten kapot
Lee Kang-do is een reus van een Koreaan met een vlak, emotieloos gezicht. Zijn gestalte vult in het eerste uur van Pieta regelmatig de deuropeningen van werkplaatsen van metaalbewerkers in een vervallen gedeelte van Seoul die zo ongelukkig zijn geweest om bij de baas van Kang-do een lening af te sluiten. De woekerrente die de oorspronkelijke lening in enkele maanden heeft vertienvoudigd kunnen zij natuurlijk nooit betalen. De afbetaling kan alleen voldaan worden door aanspraak te maken op een arbeidsongeschiktheidsverzekering die door de woekeraar op zijn leners is afgesloten. Maar daarvoor moet een van hun ledematen kapot. Kang-do zorgt daar – op gruwelijke wijze – voor.
Buiten zijn niet al te verheven werkomgeving houdt Kang-do er ook geen prettig leven op na. Hij woont in een klein appartementje, eet hele, gekookte kippen die hij in zijn badkamer slacht en lijkt alleen plezier te beleven aan het in zijn slaap berijden van zijn kussen. Het meest kenmerkend aan het werk van Kim Ki-duk vind ik dat hij de belangrijkste eigenschap van zijn hoofdpersoon altijd voorbij de grenzen van het gebruikelijke weet door te trekken. Bijvoorbeeld de hoofdpersoon van 3-Iron, die graag mensen bespiedt, en daarbij zo goed wordt in zichzelf verbergen dat hij uit een cel van drie bij twee weet te ontsnappen door simpelweg uit het zicht van de bewaker te blijven. De belangrijkste eigenschap van Kang-do is het emotieloze dat alleen af en toe overgaat in sadisme. Geen mooi uitgangspunt, en die gruwelijkheid doordrenkt dan ook het eerste uur van de film volledig.
Moeder breekt de muur af
De muur tussen Kang-do en de wereld wordt pas doorbroken wanneer een mysterieuze vrouw hem begint te volgen; ze zegt zijn moeder, die hem als baby in de steek liet, te zijn. Met alle doorzettingsvermogen en overredingskracht van een echte moeder weet ze een gat in de muur te maken en bij hem binnen te komen. Dan zien we een glimp van de reden dat Kang-do zo sadistisch is. Kort nadat zijn moeder haar intrede gemaakt heeft, maakt hij een enorme regressie door. Het kind dat nooit de kans heeft gehad te zijn, laat zich plots zien in een reus met een ballonnenhoed. Maar het gat in de muur dat zijn moeder gemaakt heeft, biedt ook anderen de mogelijkheid om Kang-do te raken. Alle mensen die hij mishandeld en verminkt heeft, hebben nu de mogelijkheid om via zijn moeder wraak op hem te nemen.
Ondoorgrondelijk en medelevend
Stilistisch gezien valt Pieta in twee stukken te verdelen. Het eerste uur is een zware zit die flink doorbijten vergt. De lijst van onverkwikkelijke zaken die hierin langskomt, voelt haast eindeloos; de kijker wordt onder andere geconfronteerd met armoede, mishandeling, verminking, misbruik, verkrachting, incest en dierenmishandeling. Kim Ki-duk is een regisseur die een thema uitputtend behandeld, en als dat thema misdaad en sadisme is, dan zal hij de kijker niet sparen. De stijl in dit eerste uur is afstandelijk en registrerend. Beide centrale personages, Lee Kang-do en zijn moeder blijven voor een groot deel ondoorgrondelijk voor het publiek; we leren de motivaties voor hun opmerkelijke handelingen niet kennen.
Na het eerste uur wordt de stijl minder afstandelijk en komt het thema wraak meer centraal te staan. Dit is een belangrijk thema in de Aziatische cinema, zo heeft bijvoorbeeld Kim Ki-duks landgenoot Park Chan-wook een uitzonderlijk mooie wraaktrilogie gemaakt met als hoogtepunt Oldboy. In al deze films weet hij een originele wending aan het wraakverhaal te geven. Ook Kim Ki-duk slaagt er in om het onderwerp op een verrassende wijze in zijn film op te nemen. Bovendien wordt de film na het eerste uur opener, emotioneler en daarmee bevattelijker voor het publiek. Langzaam maar zeker weet Kim Ki-duk zelfs enig medeleven voor zijn hoofdpersoon bij het publiek op te wekken, hoewel dit niet zonder slag of stoot gaat. Want hoe kun je medelijden hebben met zo’n gruwelijke man?
Het zoet na het zuur
Kim Ki-duk stelt in Pieta zijn publiek stevig op de proef. Het eerste uur bestaat vooral uit een expositie van gruwelijke mishandelingen in een lelijke omgeving, uitgevoerd door een ondoorgrondelijke hoofdpersoon. Pas nadat diens moeder door de muur die hij tussen hemzelf en de wereld heeft opgebouwd, weet heen te breken, kan ook het publiek langzaam bij hem binnen komen. Pas daarna krijgt het publiek wat beloningen voor het getoonde doorzettingsvermogen in de vorm van een redelijk origineel wraakverhaal. Dus kaken op elkaar en doorzetten, want na het zuur komt het zoet.
