Recensie: Nebraska
3 maart 2014, 20:13 | Jeroen
Het Amerika dat Alexander Payne ons in zijn nieuwste film weer voorschotelt – hij maakte voor Sideways en The Descendants een uitstapje naar respectievelijk Californië en Hawaii – is dat van noordelijke staten als Montana en natuurlijk Nebraska, de staat waar Payne zelf opgroeide. Het is een Amerika waar de kansen niet voor het oprapen liggen, waar je een lot uit de loterij nodig hebt om vooruit te komen in het leven. En dat is precies wat de oudere, verwarde Woody Grant (Bruce Dern) uit Billings, Montana denkt te hebben: een lot van een miljoen dollar. Het enige wat hij nog hoeft te doen, is de prijs ophalen in Lincoln, Nebraska.
Woody heeft echter geen winnend lot, maar een reclamefolder die hem valselijk de miljoen dollar belooft. Zijn zoons David (Will Forte) en Ross (Bob Odenkirk) en zelfs zijn vrouw Kate (June Squibb) kunnen – ondanks de scherpe tong van die laatste – hem er niet van overtuigen dat het een marketingtruc is en dat het geen zin heeft om de tocht naar Lincoln te ondernemen. Woody heeft zijn zinnen gezet op dat miljoen en wil er denoods voor naar Nebraska lopen. Zijn zoons vragen zich hard af waar hij dat miljoen voor nodig heeft. Een nieuwe truck en een compressor, want de oude is ooit geleend door een buurman en nooit teruggebracht. Kate legt de vinger op de zere plek: als Woordy zo graag miljonair had willen zijn, had hij zich dat maar eerder moeten realiseren en er voor moeten werken.
Een alcoholist zien groeien
David laat zich verleiden om de trip naar Nebraska te ondernemen met zijn oude vader. Voor hem is het een laatste kans om tijd door te brengen met een man die hij nooit echt begrepen heeft. Woody is een alcoholist en een gesloten en norse man die niet overkomt als de meest liefdevolle vader. Door een dronken valpartij van Woody onderweg worden ze gedwongen om het ophalen van de prijs uit te stellen en dient de mogelijkheid zich aan om het dorp waar Woody opgroeide te bezoeken. In het fictieve Hawthorne krijgt het onbehouwen, afstandelijke personage van Woody de tijd om te groeien in onze ogen én in die van zijn zoon.
In Hawthorne spelen zich ook de mooiste scènes van Nebraska af. Het is zo’n dorp dat geen dorpsgek nodig heeft, want iedereen die er woont is een beetje zonderling. De familie Grant behoort zeker tot die categorie. Als alle broers voor het eerst in jaren weer bij elkaar zitten, gebeurt er niets meer dan zwijgend football kijken. De vrouwen zitten ondertussen in de keuken te roddelen over het hele dorp. Ook vrouw Kate en zoon Ross bezoeken Hawthorne dat weekend. De scènes waarin het gezin rondstruint hebben een prachtige dynamiek en zijn van een bescheiden schoonheid.
Het zwijgen van de Grant-broers
Het zwijgen van de Grant-broers zegt veel. Er is genoeg onuitgesproken leed onder hen dat, in ieder geval door Woody, onderdrukt wordt door de bovenmatige comsumptie van alcohol. Dat is normaal in zo’n dorp, want veel anders dan drinken is er niet te doen, zo merkt een oude vriendin van Woody op tegen David. Zij vertelt hem ook over Woodys oorlogstrauma. In de omgang met de andere dorpelingen ziet David kanten van zijn vader die hij nooit eerder zag. Woody is een beetje de voetveeg van het dorp, de goeierik die voor ieders wagentje gespannen wordt en alles wat hem gezegd wordt voor waar aanneemt.
Zo geven Payne en schrijver Bob Nelson het bozige, afstandelijke personage een verrassende invulling, net als eigenlijk alle hoofdpersonen in Paynes eerdere films kregen. Warren Schmidt (Jack Nicholson) uit About Schmidt transformeert van een stijve en beetje sullige zakenman in een boze narcist. De charismatische clanleider Matt King (George Cloney) uit The Descendants blijkt juist heel sullig. Zo zijn de films van Payne voor de kijker een ondekkingstocht naar de ware aard van de hoofdpersoon, een tocht die altijd op verrassende plekken eindigt. Toch is iedere plek die je aandoet van essentieel belang voor het verhaal en vloeit bovendien natuurlijk voort uit het doel van de reis. Je komt in Hawthorne omdat het tussen Billings en Lincoln inligt, maar vooral omdat je Woody in de context van zijn verleden moet zien.
De enige kans op waardigheid
De vraag is wat Woody nou drijft in zijn koppige volhardendheid om Lincoln, Nebraska te bereiken. Hij is makkelijk voor de gek te houden, maar zou hij echt in zo’n marketingtruc trappen? Het antwoord op de laatste vraag is dat hij misschien wel in staat is om zichzelf voor de gek te houden. Ook al is de kans klein dat het lot hem echt een miljoen heeft toebedeeld, hij moet het zeker weten, want het is misschien wel de enige mogelijkheid die hij ooit heeft gehad om iets van zijn leven te maken. Al is zijn leven daarvoor nog zo teleurstellend geweest, het einde zal dan waardig zijn.
