Andrei Tarkovsky - The Exhibition in EYE
24 juni 2019, 23:43 | Jeroen
Met beeldrijke en associatieve vertellingen als Andrej Roebljov (1967), Solaris (1971), De spiegel (1974) en, vooral, Stalker (1979), verwierf Andrej Tarkovski (1932-1986) faam als een van de belangrijkste vernieuwers van de cinematografische taal. Eye wijdt dit najaar een solotentoonstelling en een filmprogramma aan de vermaarde filmer-mysticus en zoomt in op Tarkovski’s zoektocht naar existentiële waarheid. De tentoonstelling omvat unieke documenten – brieven, foto’s en polaroids – die nooit eerder in Nederland te zien zijn geweest; in het zaalprogramma zijn alle digitaal gerestaureerde films te zien.
Andrei Tarkovsky – The Exhibition, Eye Filmmuseum, 15 september t/m 16 december 2019, zie www.eyefilm.nl/tarkovsky. Zaalprogramma met o.m. nieuwe restauraties en lezingenserie; landelijke uitbreng zes distributietitels. Meer informatie op de website.
In het oeuvre van Andrej Tarkovski lopen dromen en herinneringen, heden en verleden door elkaar. De schilderachtige schoonheid van zijn beelden, de metafysische beschouwingen over de mensheid, en ook Tarkovski’s heldere uiteenzettingen over de cinema inspireren nog altijd nieuwe generaties filmmakers en kunstenaars.
Innerlijke stem, eigen beeldtaal
Buiten het keurslijf van de sociaal-realistische Sovjetcinema ontwikkelde Tarkovski een eigenzinnig oeuvre waarin hij het leven schetst als een spirituele zoektocht naar waarheid en zelfkennis – wat Tarkovski de ‘innerlijke stem van de mens’ noemt, die alleen gehoord kan worden in het bereik van het magische en transcendentale. De regisseur zag zijn films als ‘hiëroglyfen van absolute waarheid’, als een daad van creatieve schepping die, beter dan de analytische wetenschap, in staat was existentiële betekenis te onthullen.
Voor de in 1986 overleden regisseur was film bij uitstek het medium om dicht bij het echte leven te geraken. Van alle kunsten stond film het dichtst bij de wetmatigheden van het menselijk denken en leven, stelde Tarkovski – en daarom was cinema de meest waarheidsgetrouwe kunstvorm. De vorm van Tarkovski’s films werd bepaald door extreem lang aangehouden shots, een langzaam bewegende camera, bijzonder gebruik van geluid en muziek en van kleur verschietende filmbeelden.
Opzet tentoonstelling
De tentoonstelling is gedacht vanuit de idee om zo dicht mogelijk bij Tarkovski en zijn oeuvre te komen. Er is voor gekozen om de bezoeker onder te dompelen in Tarkovski’s beeldwereld, om de kijker als het ware te bedwelmen door de vele precies gekozen filmfragmenten. De aanpak volgt Tarkovski’s ideeën over de kracht van ‘de poëzie van het beeld’ en de noodzaak van een ‘poëtische logica’ en een ‘poëtische montage’.
Privéherinneringen
Bijzonder zijn de – nooit eerder in Nederland getoonde – Polaroids en foto’s die Tarkovski maakte in zijn privéleven en tijdens draaiperioden. Daarnaast is niet eerder getoond materiaal te zien uit Tarkovski’s privé-archief, waaronder brieven, scenario’s en documenten. De herinneringen aan Tarkovski’s persoonlijke en beroepsmatige leven worden ter beschikking gesteld door Tarkovski’s zoon Andrej Andrejevitsj Tarkovski.
Filmprogramma
In het zaalprogramma is het volledige oeuvre van Tarkovski te zien, met grotendeels nieuwe digitale restauraties, waaronder De spiegel, Solaris en Tarkovski’s laatste film, Het offer (1986). Ook zijn er films te zien van makers die Tarkovski hebben geïnspireerd zoals Sergej Paradzjanov en Robert Bresson, of van regisseurs die zich door Tarkovski hebben laten inspireren, onder wie Lars von Trier en Alex Garland.
Zes van Tarkovski’s films worden door Eye in landelijke distributie gebracht en zullen in ca. veertig Nederlandse filmtheaters worden vertoond.
Voor wie zich wil verdiepen in het werk van Tarkovski is er een zesdelige lezingenserie, georganiseerd in samenwerking met Ruslanddeskundige Otto Boele (Russische studies, Universiteit Leiden).
Het tijdschrift Kunstschrift brengt een speciaal Tarkovski-nummer uit.
Filmografie
De jeugd van Ivan / Ivan’s Childhood Sovjet-Unie (SU) 1962 96’
Andrej Roebljov / Andrei Rublov SU 1966 185’
Solaris SU 1971 161’
De spiegel / The Mirror / Zerkalo SU 1975 90’
Stalker SU 1979 163’
Nostalgia SU/IT 1983 125’
Het offer / The Sacrifice SE FR 1986 145’
Beeld: Andrej Tarkovski, Nostalgia (1983)
